Βελανιδιά: πηγή νεότητας
Η ουσία κερσετίνη που βρίσκεται κρυμμένη στο βελανίδι επεμβαίνει καταλυτικά στη διαδικασία γήρανσης των κυττάρων υποσχόμενη επανάσταση στην κοσμετολογία και στην ιατρική
Μπορεί η «χημεία» να δώσει ένα πλήρως... φυσικό αποτέλεσμα; Και όμως μπορεί, όπως αποδεικνύει ένα νέο ελληνικό επίτευγμα. Η «χημεία» που αναπτύχθηκε σε μια αγαστή συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα οδήγησε στη δημιουργία μιας φυσικής συνταγής με πλήρως ελληνική υπογραφή, η οποία υπόσχεται νίκη ενάντια στη γήρανση. Μία δεκαετία μελετών από τους ειδικούς του Ινστιτούτου Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας (ΙΒΕΒ), που ανήκει στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), σχετικά με τους μηχανισμούς της γήρανσης, σε συνδυασμό με την ενδελεχή ανάλυση φυτικών ουσιών που διεξήγαγαν ερευνητές του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων του Φαρμακευτικού Τμήματος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ήταν η «φυσική συνταγή» που από αυτόν τον μήνα θα βρεθεί κλεισμένη σε βαζάκια αντιγηραντικών προϊόντων στα ράφια των φαρμακείων από την εταιρεία καλλυντικών Κορρές. Λέξεις-«κλειδιά» του επιτεύγματος δύο: το πρωτεόσωμα, ένα ένζυμο το οποίο, όπως αποδείχθηκε, παίζει καταλυτικό ρόλο στη διαδικασία γήρανσης του κυττάρου, και η κερσετίνη (ή κερκετίνη), μια ουσία που εντοπίζεται σε ένα αειθαλές φυτόσύμβολο μακροβιότητας-, τη βελανιδιά. Ολα τα «συστατικά» της συγκεκριμένης συνταγής είχαν ρίζα ελληνική, από την οποία... βλάστησε ένα σπάνιο για τη χώρα μας αποτέλεσμα σε ό,τι αφορά τα ερευνητικά δρώμενα: είναι από τις ελάχιστες φορές που τουλάχιστον στον τομέα της βιολογίας και των φαρμάκων η πολυετής προσπάθεια εντός του εργαστηρίου μεταφράζεται σε ένα προϊόν. Και είναι σημαντικό τα ερευνητικά «προϊόντα» να φθάνουν στο πλατύ κοινό, όπως συμβαίνει τώρα. Πρωτεόσωμα: ο σκουπιδοφάγος Για να γίνει όμως η έρευνα απτή πραγματικότητα, απαιτήθηκε σκληρή... επιστημονική δουλειά, η οποία είχε επίκεντρό της το διάσημο πλέον στους κύκλους των ερευνητών του τομέα της αντιγήρανσης, αλλά ίσως άγνωστο στους κοινούς θνητούς, πρωτεόσωμα. Οπως εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο διευθυντής του ΙΒΕΒ κ.Στάθης Γκόνος, ύστερα από πολυετείς μελέτες αποδείχθηκε ότι το συγκεκριμένο ένζυμο αποτελεί έναν βασικό αντιγηραντικό μηχανισμό, καθώς απομακρύνει από τα κύτταρα τις επιβλαβείς (οξειδωμένες) πρωτεΐνες, οι οποίες συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου και είναι πολύ τοξικές για αυτά.«Μάλιστα το πρωτεόσωμα πρωτεολύει αυτές τις πρωτεΐνες (τις κόβει δηλαδή σε μικρά κομμάτια),με αποτέλεσμα να παράγονται αμινοξέα για τη σύνθεση νέων πρωτεϊνών».Η ομάδα του ΙΒΕΒ πέτυχε μέσα από τις μελέτες της να δείξει ότι με την πάροδο της ηλικίας το πρωτεόσωμα αρχίζει να υπολειτουργεί. Οπως προέκυψε από πειράματα, είναι χαρακτηριστικό ότι 14 ημέρες είναι αρκετές ώστε νεαρά κύτταρα να αποκτήσουν φαινότυπο γηρασμένων όταν ανασταλεί η λειτουργία του πρωτεοσώματος.
Οι έλληνες ερευνητές διερωτήθηκαν αν θα μπορούσαν με κάποια παρέμβαση να επανενεργοποιήσουν το ένζυμο που υπολειτουργούσε, χαρίζοντας έτσι στα κύτταρα μακροβιότητα. Το πρωτεόσωμα αποτελείται από 28 υπομονάδες, εκ των οποίων τρεις φέρουν τα καταλυτικά κέντρα, τα σημαντικά δηλαδή για τη λειτουργία ή υπολειτουργία του ενζύμου. «Ανακαλύψαμε ότι η επανενεργοποίηση των τριών αυτών καταλυτικών κέντρων με γενετική παρέμβαση οδηγεί σε επαναλειτουργία του πρωτεοσώματος που υπολειτουργεί» . Συγκεκριμένα, πειράματα έδειξαν ότι κύτταρα που είχαν ενεργοποιημένο το ένζυμο ζούσαν 15%-20% περισσότερο όταν υποβλήθηκαν σε οξειδωτικό στρες σε σύγκριση με κύτταρα καλλιεργειών ελέγχου. Ο κ. Γκόνος παρομοιάζει το πρωτεόσωμα με έναν«οικολογικό απορριμματοφάγο, με ένα βαρέλι μέσα στο οποίο πέφτει η κατεστραμμένη πρωτεΐνη. Τα τρία καταλυτικά κέντρα την κόβουν και από αυτήν βγαίνουν νέα αμινοξέα,από τα οποία συντίθενται νέες πρωτεΐνες».Η ανακάλυψη του συγκεκριμένου μηχανισμού όμως δεν είναι μόνο σημαντική για την κοσμετολογία. «Μιλούμε για έναν καθολικό μηχανισμό,η παρέμβαση στον οποίο υπόσχεται πολλά και για την ιατρική,και συγκεκριμένα για ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον.Δεν είναι τυχαίο ότι ο μηχανισμός που αφορά την πρωτεϊνική αποδόμηση (σύστημα ουβικιτίνηπρωτεόσωμα) κέρδισε το Νομπέλ Χημείας το 2004»υπογραμμίζει ο ερευνητής.
Πρωταγωνιστές τα ελληνικά φυτά Εχοντας στα χέρια τους αυτή τη νέα βιολογική πληροφορία οι επιστήμονες του ΙΒΕΒ ήλθαν σε επαφή με ειδικούς του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων του Φαρμακευτικού Τμήματος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι επιστήμονες του συγκεκριμένου τομέα παρείχαν στους συναδέλφους τους από το ΙΒΕΒ εκχυλίσματα φυτών προκειμένου να φανεί ποια από αυτά ενεργοποιούν το πρωτεόσωμα, με στόχο να... ενεργοποιηθεί μαζί του η νεότητα των κυττάρων. Η επικεφαλής του τμήματος της μελέτης που ανέλαβε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων του Φαρμακευτικού Τμήματος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κυρίαΙωάννα Χήνου αναφέρει στο «Βήμα»:«Αξιολογήσαμε φυτά αποκλειστικώς της ελληνικής χλωρίδας,με στόχο να ανακαλυφθεί κάποια ουσία που μπορεί να ενεργοποιήσει το ένζυμο. Μελετήσαμε 32 διαφορετικά ελληνικά φυτά:επιλέξαμε φυτά που παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν ως καλλυντικά προκειμένου να ανακαλύψουμε αν κάποιο από αυτά θα παρείχε μέσα από εξονυχιστικά επιστημονικά τεστ κάποια ουσία-“κλειδί” της νεότητας.Από τα 32 αυτά φυτά εξήχθησαν 152 διαφορετικά εκχυλίσματα». Ξεκίνησε έτσι μια ενδιαφέρουσα αλλά χρονοβόρος διαδικασία, κατά την οποία οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Αθηνών έστελναν τα εκχυλίσματα στο ΙΒΕΒ και περίμεναν ώσπου να λάβουν απαντήσεις σχετικά με ποια από αυτά θα μπορούσαν να ήταν υποψήφια για ενεργοποίηση του πρωτεοσώματος.«Αρχικώς 12 από τα 152 εκχυλίσματα έδειξαν κάποια ενθαρρυντικά αποτελέσματα και προχωρήσαμε έτσι με βάση αυτή την κατεύθυνση σε απομόνωση ουσιών από κάθε εκχύλισμα» . Τελικώς η... βασίλισσα της αιώνιας νεότητας φάνηκε ότι ήταν ένα αειθαλές φυτό, η γνωστή σε όλους βελανιδιά. Η ουσία κερσετίνη αυτού του δέντρου, που αποτελεί ένα γνωστό φλαβονοειδές με αντιοξειδωτική δράση, αποδείχθηκε ότι προσφέρει την επιθυμητή ενεργοποίηση του ενζύμου. «Πρόκειται για μια ουσία που περιέχεται σε πολλά φυτά και λαχανικά,όπως τα κρεμμύδια. Και μόνο αυτό το γεγονός αποδείκνυε εξαρχής ότι θα ήταν ασφαλής για τον οργανισμό.Και τα διεξοδικά τεστ που έγιναν το επιβεβαίωσαν» σημειώνει η κυρία Χήνου. Πειράματα που έγιναν από τους ερευνητές του ΙΒΕΒ σε κύτταρα τα οποία καλλιεργήθηκαν στο εργαστήριο παρουσία κερσετίνης και υποβλήθηκαν σε οξειδωτικό στρες έδειξαν ότι το ολικό οξειδωτικό φορτίο τους μειώθηκε ως και κατά 39% σε σύγκριση με κύτταρα καλλιεργειών ελέγχου όπου δεν υπήρχε η παρουσία του φλαβονοειδούς. Κερσετίνη σε κρέμα Οταν η «συνταγή» ανακαλύφθηκε, τα ηνία ανέλαβε η εταιρεία η οποία δημιούργησε αντιγηραντικές κρέμες με βάση την κερσετίνη, σε συνδυασμό με άλλα ευεργετικά για την επιδερμίδα φυσικά δραστικά συστατικά. Τα προϊόντα (κρέμα ημέρας για κανονικές και ξηρές επιδερμίδες, κρέμα ημέρας για κανονικές και μεικτές επιδερμίδες, καθώς και κρέμα νυκτός) πέρασαν από εξονυχιστικά τεστ τόσο στο εργαστήριο όσο και σε εθελόντριες στο πλαίσιο δοκιμών. Οι δοκιμές, που διήρκεσαν συνολικά τρεις μήνες και στις οποίες συμμετείχαν 30 γυναίκες ηλικίας 45-60 ετών, διεξήχθησαν στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός», καθώς και σε ιταλικό εργαστήριο που συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο της Παβίας. Κατά τη διάρκεια των δοκιμών δεν εμφανίστηκε καμία παρενέργεια από τη χρήση των προϊόντων. Την ίδια στιγμή το 85% των γυναικών που χρησιμοποίησαν την κρέμα νυκτός «κερσετίνη & βελανιδιά» διαπίστωσε ορατή μείωση των ρυτίδων, ενώ το 100% ανέφερε σημαντική αύξηση της ελαστικότητας του δέρματος και βελτίωση της υφής της επιδερμίδας. Πολύ καλά ήταν και τα αποτελέσματα σε ό,τι αφορούσε τις κρέμες ημέρας: το 70% των γυναικών που τις δοκίμασαν διαπίστωσε ορατή μείωση της εμφάνισης των ρυτίδων, το 80% είδε σημαντική αύξηση της ελαστικότητας του δέρματος και το 90% σημαντική βελτίωση της υφής της επιδερμίδας. [Ελπίδα για καλύτερη αντιμετώπιση και θεραπεία ασθενειών όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ δίνουν οι έρευνες που διεξάγονται στο Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας. Στο επίκεντρό τους βρίσκονται το πρωτεόσωμα και η δράση του ενάντια σε ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση και τη συσσώρευση τοξικών πρωτεϊνών στον οργανισμό ] Ελπίδα για καλύτερη αντιμετώπιση και θεραπεία ασθενειών όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ δίνουν οι έρευνες που διεξάγονται στο Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας. Στο επίκεντρό τους βρίσκονται το πρωτεόσωμα και η δράση του ενάντια σε ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση και τη συσσώρευση τοξικών πρωτεϊνών στον οργανισμό Ολη αυτή η προσπάθεια έχει ήδη καταλήξει στην κατάθεση φακέλου για κατοχύρωση πατέντας τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την επικεφαλής του Τμήματος Διεθνούς Μάρκετινγκ και Ανάπτυξης Νέων Προϊόντων της εταιρείας Κορρές κυρίαΛένα Κορρέ , εκτιμάται ότι ως τα μέσα του 2010 η πατέντα θα έχει κατοχυρωθεί, αφού η διαδικασία που απομένει τώρα είναι κυρίως γραφειοκρατική. Η κυρία Κορρέ επισημαίνει ότι «με το νέο προϊόν η φύση κέρδισε ένα μεγάλο στοίχημα απέναντι στη... χημεία,αφού crash-tests έδειξαν την υπεροχή του σε σύγκριση με ορισμένα από τα καλύτερα προϊόντα της συμβατικής βιομηχανίας καλλυντικών». Από την πλευρά του ο κ. Γκόνος τονίζει ότι η συγκεκριμένη σύμπραξη είναι πολύ σημαντική για τη χώρα μας.«Ολο αυτό το πρόγραμμα έγινε με συγχρηματοδότηση από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας και από την εταιρεία Κορρές.Είναι αξιοσημείωτο ότι μια ελληνική εταιρεία έφθασε μέχρι τέλους αυτή τη μελέτη, καθώς είναι γνωστό ότι οι εγχώριες εταιρείες που ασχολούνται με φάρμακα και άλλα παρόμοια προϊόντα δεν χρηματοδοτούν έρευνες. Είναι μετρημένες στα δάχτυλα οι περιπτώσεις που η βασική έρευνα στην Ελλάδα φθάνει στα ράφια των φαρμακείων». Η έρευνα συνεχίζεται από τους ειδικούς του ΙΒΕΒ και αναμένεται μελλοντικά να προκύψουν νέοι ενδιαφέροντες «φυσικοί» καρποί που θα οδηγήσουν και σε άλλα προϊόντα αντιγήρανσης. Ελπίζουμε η καλή αρχή να έχει εξίσου καλή συνέχεια με χρώματα... ελληνικά! ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ Ο βραβευμένος με Νομπέλ μηχανισμός του πρωτεοσώματος ίσως μελλοντικά, σύμφωνα με τους επιστήμονες, οδηγήσει και στην καλύτερη αντιμετώπιση και θεραπεία πολύ σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος και η νόσος του Αλτσχάιμερ. Οπως εξηγεί ο κ. Γκόνος,«η βασική λειτουργία του πρωτεοσώματος είναι αφενός μεν η πρωτεόλυση (απομάκρυνση) φυσιολογικών πρωτεϊνών όταν αυτές έχουν επιτελέσει τη λειτουργία τους,αφετέρου δε η απομάκρυνση κατεστραμμένων πρωτεϊνών.Εάν λοιπόν μπορούμε εκλεκτικά να παρέμβουμε στη λειτουργία του πρωτεοσώματος, θα μπορούσαμε- αντίστοιχα εκλεκτικά- να απομακρύνουμε ή να συσσωρεύσουμε τις πρωτεΐνες της αρεσκείας μας». Ο ερευνητής αναφέρει το παράδειγμα των νεοπλασιών στις οποίες θα μπορούσε να προκληθεί εκλεκτικά αυξημένη πρωτεόλυση ογκογονικών πρωτεϊνών ή και αντίστοιχα μειωμένη πρωτεόλυση ογκοκατασταλτικών πρωτεϊνών, ώστε οι τελευταίες να ενισχύσουν τη δράση τους. Ηδη τα τελευταία δύο και πλέον έτη κυκλοφορεί ένας αναστολέας του πρωτεοσώματος (bortezomid) ο οποίος χρησιμοποιείται για αιματολογικούς καρκίνους όπως το πολλαπλό μυέλωμα. Παράλληλα διεξάγονται μελέτες από πολλές φαρμακευτικές εταιρείες σχετικά με φάρμακα τα οποία θα στοχεύουν τόσο το πρωτεόσωμα όσο και το μονοπάτι που οδηγεί στο ένζυμο. Μια άλλη περίπτωση στην οποία η γνώση που έχουν πλέ ον οι επιστήμονες σχετικά με τον μηχανισμό του πρωτεοσώματος δίνει υποσχέσεις αφορά ασθένειες οι οποίες σχετίζονται με τη συσσώρευση κατεστραμμένων πρωτεϊνών, όπως για παράδειγμα η νόσος του Αλτσχάιμερ. Είναι γνωστό ότι στη συγκεκριμένη νευροεκφυλιστική νόσο εμφανίζεται συσσώρευση β-αμυλοειδών πλακών στον εγκέφαλο των ασθενών.«Οπως γίνεται αντιληπτό,ενεργοποίηση του πρωτεοσώματος μπορεί να οδηγήσει στην ταχύτερη απομάκρυνση αυτών των ιδιαίτερα τοξικών μορίων»λέει ο κ. Γκόνος. Το Εργαστήριο Μοριακής και Κυτταρικής Γήρανσης του ΙΒΕΒ ασχολείται αυτή τη στιγμή με μελέτες που μπορούν να ρίξουν φως στην καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου του Αλτσχάιμερ. Ο κ. Γκόνος μάς πληροφορεί ότι τρέχοντα πειράματα του Εργαστηρίου αφορούν τη δημιουργία διαγονιδιακών ποντικιών τα οποία φέρουν ενεργοποιημένο πρωτεόσωμα. Σκοπός της μελέτης είναι να διασταυρωθούν αυτά τα πειραματόζωα με αντίστοιχα πειραματόζωα της νόσου του Αλτσχάιμερ και να ελεγχθεί κατά πόσον η ενεργοποίηση του πρωτεοσώματος ελαχιστοποιεί τη συσσώρευση κατεστραμμένων πρωτεϊνών και κατά συνέπεια έχει θεμιτά αποτελέσματα ενάντια στη νόσο. Τα πρώτα αποτελέσματα των πειραμάτων αναμένονται το 2010, αλλά θα παρέλθει αρκετό διάστημα προτού μια τέτοια προσέγγιση μπει ενδεχομένως στην κλινική πράξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου